O Rexurdimento
O Rexurdimento foi moito máis ca unha etapa literaria: foi o renacer dunha lingua e dunha identidade. No século XIX, Galicia atopou na palabra escrita unha forma de reivindicación, coa poesía e o ensaio como armas contra o esquecemento. Rosalía, Curros e Pondal puxeron voz a un pobo que quería volver existir.
Había algo na Galicia do século XIX que se negaba a morrer, unha teimosía que latexaba baixo as pedras das corredoiras e no vento que ulía a mar e toxo queimado. Cando todo parecía perdido, cando a lingua galega languidecía nos beizos das aldeas como un segredo que non se atreve a erguer a voz, chegou o Rexurdimento. Non foi unha explosión, non. Foi un murmurio que medrou pouco a pouco, como a herba entre as fendas dunha vella ruína.
E quen estaban detrás? Pois os soñadores, os tolos, os que sabían que a palabra era máis poderosa ca calquera espada. Rosalía de Castro, por exemplo, que coas Cantares gallegos abriu as comportas dun río que non se detivo nunca máis. Ela, a muller que cantou os traballos e as dores dunha terra que levaba demasiado tempo calada. Rosalía escribiu no idioma das súas raíces, coma quen volve á casa despois de anos vagando por terras estrañas. E co seu regreso, fixo que Galicia volvese sentirse viva.
Pondal e Curros: dúas voces, un mesmo clamor
E detrás de Rosalía, estaban Eduardo Pondal, o bardo orgulloso que soñaba cunha Galicia heroica, celta e inmortal. Pondal, que escribiu versos que soaban a vento nos penedos, cheos de forza e dignidade, coma se cada palabra súa fose unha chamada ás armas. Os seus Queixumes dos pinos non eran só queixas; eran un manifesto, un clamor que ascendía ata o ceo coma as copas das árbores.
E Manuel Curros Enríquez, claro. O poeta do pobo, o que tiña os pés ben plantados na terra e os ollos postos no futuro. Curros escribía para os que traballaban e sufrían, para os que vivían nas sombras do caciquismo e a miseria. Os seus Aires da miña terra enchían os corazóns dunha mestura de esperanza e rabia, coma quen prende unha faísca e espera que todo arda.
Máis alá da poesía: o Rexurdimento na narrativa
Non foron os únicos, claro. Estaba tamén Marcial Valladares, o primeiro novelista galego moderno, que co seu Maxina ou a filla espúrea abriu camiños para a narrativa en galego. Estaban os irmáns Añón, os que falaban de amor á terra, de loita e de liberdade. E estaban os milleiros de anónimos que, coas súas palabras, co seu falar cotián, co seu insistir en non esquecer quen eran, tamén formaron parte dese Rexurdimento.
Porque o Rexurdimento non foi só unha época literaria; foi unha declaración de supervivencia. Foi unha resposta ao silencio imposto, unha maneira de dicir que Galicia seguía aquí, que seguía sendo. Era máis ca versos e prosas; era unha reafirmación colectiva, un chamamento ao orgullo, unha reivindicación de que o galego era algo máis que unha lingua: era unha patria.
E ti, lector, que agora les estas palabras, es parte dese eco. Porque o Rexurdimento non foi só o pasado; foi un movemento que segue respirando. Rosalía, Pondal, Curros non escribiron para quedar no papel; escribiron para nós, para ti, para que nunca esquezamos que a nosa terra, a nosa lingua, as nosas palabras, son algo que non se pode calar nin enterrar.
Levántate e camiña polas corredoiras. Escoita o que che din as pedras e o vento. O Rexurdimento non rematou; está aquí, contigo, agora mesmo.