Celso Emilio: O lume que non se apaga

Celso Emilio Ferreiro non foi un poeta; foi un incendio. Un deses que non precisan faísca porque xa nacen ardendo. Pasou pola vida coma quen percorre unha trincheira, sempre loitando, sempre coas mans abertas para coller a dor do mundo e transformala en versos. Porque os seus poemas non son palabras; son pedradas. Contra o silencio, contra a inxustiza, contra ese esquecemento que sempre quixo engulir a lingua e o pobo que el levaba no peito.

Celanova, berce e destino

Imos poñernos en situación: naceu en Celanova, en 1912, nunha terra que parecía afogada entre miseria e caciques, entre a labranza e as campás que marcaban un tempo que nunca corría a favor dos de abaixo. A súa vila natal non é unha casualidade; é un destino. Celanova é terra de ecos, de poetas e loitadores. Pero Celso Emilio non quixo só escribir; quixo gritar. E os seus gritos foron versos que rachaban o papel para marchar á rúa, ás fábricas, ás tabernas onde a xente soñaba con mañás máis xustos.

A voz da opresión e a afirmación do galego

O seu poema máis famoso, Longa noite de pedra, é un resumo perfecto de todo o que foi e todo o que fixo. Lembra esas noites que parecen non ter fin, nas que o frío entra polos ósos e cala no pensamento. É unha metáfora, si, pero tamén é un retrato do franquismo, do medo que paralizaba a Galicia enteira, desa escuridade que parecía eterna. Os seus versos falaban por todos os que non tiñan voz, os que traballaban e sufrían mentres o mundo daba as costas.

Pero Celso Emilio non era só tristura; era tamén rabia, ironía, risa salvaxe. Lembras Deitado frente ao mar? “Lingua proletaria do meu pobo, eu fáloa porque si, porque me gusta, porque me peta e quero e dáme a gaña…” Quen máis podía escribir algo así? A súa lingua era a dun pobo que non pedía permiso para existir. Era o galego das tabernas e das escolas, das mans suadas e das cancións ao carón da lareira.

E despois está o humor, claro. Porque Celso Emilio sabía que o humor é unha arma de dobre fío, que pode ferir e sanar ao mesmo tempo. O seu Viaxe ao País dos Ananos é unha obra mestra da sátira, unha radiografía mordaz dunha sociedade que se afogaba na súa propia mediocridade. Era a súa maneira de dicirnos: “Mirádevos ben. Isto somos, pero tamén podemos ser algo máis.”

O exilio: lonxe, pero sempre aquí

Celso Emilio foi un poeta do exilio, pero non só do físico, senón do exilio interior, ese que o levaba a sentirse sempre un pouco fóra de sitio, un pouco demasiado grande para calquera lugar onde estivese. Estivo en Venezuela, e mesmo alí, entre as rúas de Caracas, a súa voz seguía sendo galega, seguía sendo nosa. Fundou colexios, escribiu, recitou… Pero nunca deixou de mirar a súa terra, esa que lle daba tantas razóns para loitar como para desesperar.

Un poeta imperfecto,  un legado eterno

Non era un santo. Non era perfecto. Era un home con contradicións, con sombras, con decisións que o perseguiron. Pero quizais por iso mesmo era tan humano, tan próximo, tan noso. Porque Celso Emilio Ferreiro non escribía desde un pedestal; escribía desde a lama, desde o medio do fango, onde estaban todos os demais.

E agora, mentres lembras os seus versos ou os descubres por primeira vez, pensa nisto: que fai que un poeta siga vivo? Non son as estatuas nin os premios nin os libros nas bibliotecas. Son as palabras que aínda resoan, que seguen falando por ti, por min, por todos. Celso Emilio segue aí, no medio da longa noite de pedra, pero tamén no primeiro raio de luz que rompe a escuridade.

Lémbrao. Léeo. E se podes, grítalle ao mundo coma el: “Eu fáloo porque si, porque me gusta, porque me peta e quero e dáme a gaña.”