Eduardo Pondal: O bardo da Galicia eterna
Eduardo Pondal forxou na súa poesía unha Galicia mitolóxica e inmortal, onde os celtas, os bos e xenerosos e a terra galega se entrelazan nunha épica propia. A súa voz, solemne e evocadora, marcou a identidade literaria e nacional do país, converténdoo nun dos grandes símbolos do Rexurdimento.
Eduardo Pondal non foi só un poeta; foi un druída, un soñador que viu en Galicia non só unha terra, senón un mito vivo, unha patria que existía máis alá do tempo e das fronteiras. Naceu o 8 de febreiro de 1835 en Ponteceso, onde o mar é unha constante que canta e berra, onde as montañas e os bosques gardan segredos que só algúns saben escoitar. Pondal foi un deses. Pasou a vida a escoitar o que outros non querían oír, escribindo o que outros non sabían que precisaban.
En Ponteceso, Eduardo medrou rodeado pola beleza indómita da natureza galega. O río Anllóns, as fragas, os cantís… Todo iso ficou gravado na súa alma e converteuse na materia prima da súa poesía. Non foi casualidade que Pondal elixise a palabra para construír o seu mundo. Educado primeiro en Compostela, onde estudou Medicina, e máis tarde en Madrid, nunca deixou que a modernidade afastase a súa mente das súas raíces. Era un galego que entendía que a forza do futuro estaba na recuperación do pasado.
O poeta da Raza
Pondal soñou cunha Galicia heroica, orgullosa, celta. Era un poeta que non escribía sobre o presente; escribía para o futuro. No seu gran poemario, Queixumes dos pinos, Pondal constrúe un mundo onde Galicia é Breogán, onde os seus fillos son guerreiros e bardos, onde o sangue celta segue latexando baixo o peso da historia. O seu galeguismo non era político no sentido tradicional; era máis profundo, máis espiritual. Pondal quería devolverlle a Galicia a súa alma, esa que outros tentaran soterrar baixo séculos de dominio e silencio.
Pero o bardo de Ponteceso non era un soñador abstracto; era tamén un perfeccionista, un artesán da palabra. Cada verso, cada imaxe, era traballado con coidado, como quen talla unha pedra ata atopar nela a forma perfecta. E ese traballo culminou no Himno Galego, a súa gran contribución á identidade nacional. Os versos que todos recoñecemos —“Que din os rumorosos na costa verdecente…” — non son só poesía; son unha chamada, un recordatorio de que Galicia ten unha voz propia, unha que non se pode calar.
A materia do mito
Se hai algo que define a Pondal é a súa obsesión polo mito. Os seus poemas están cheos de referencias a Breogán, a druídas, a guerreiros e princesas. Pero non eran só historias antigas; eran símbolos, metáforas dun pobo que el quería ver renacer. A súa poesía é épica, pero tamén íntima. É unha épica da terra e do mar, do cotián e do eterno. E nese equilibrio, Pondal atopou unha voz única, unha que aínda resoa hoxe en día.
Non era un poeta fácil. A súa linguaxe, chea de arcaísmos e referencias culturais, pode parecer dura, pero esa dureza é parte da súa forza. Pondal non buscaba ser accesible; buscaba ser verdadeiro. A súa poesía non era para ler de pasada; era para mergullarse nela, para deixar que te envolvese como a néboa nunha mañá de inverno.
Un druída melancólico
Pondal foi tamén un home de sombras. Era un soñador, si, pero tamén un melancólico, un perfeccionista que nunca estaba completamente satisfeito co que facía. A soidade foi unha constante na súa vida, así como unha certa distancia dos movementos sociais e políticos que naceron arredor do galeguismo. Era un druída nunha época de líderes e militantes, un home que prefería as palabras aos discursos. Esa mesma distancia fixo que, en vida, non sempre recibise o recoñecemento que merecía.
A súa figura, ás veces controvertida, non resta forza ao seu legado. Porque Pondal non escribía para os aplausos do presente; escribía para os ecos do futuro. E ese futuro somos nós.
O legado de Pondal
Eduardo Pondal morreu en 1917, en A Coruña, deixando tras de si unha obra que nunca deixou de crecer, mesmo despois da súa morte. A súa poesía é un chamamento á dignidade, á beleza, ao misterio dunha Galicia que el quería ver erguerse como unha nación de heroes. Non é casualidade que o seu himno siga sendo cantado, que os seus versos sigan sendo lidos, que o seu nome siga sendo pronunciado. Pondal non pertence ao pasado; pertence ao que Galicia quere ser.
Agora, mentres os pinos seguen murmurando no vento, mentres o río Anllóns segue correndo cara ao mar, Pondal segue aí, nas súas palabras, nas súas imaxes, no seu soño. E nós, os que o lemos, os que o escoitamos, temos a responsabilidade de manter ese soño vivo. Porque Galicia segue sendo, como el a imaxinou, unha terra de luz e sombras, de forza e beleza, de historias que non se poden calar.
Lémbrao, léo. E, sobre todo, escoita. Porque os rumorosos aínda teñen moito que dicir.