Berlín 36, Gaza 2025: quen quere saír na foto?

- 2 de Outubro de 2025 17:08 h
- Actualizado el 02/10/2025 17:51 h
- Política
En 1936, o mundo vivía unha encrucillada. Mentres Hitler convertía os Xogos Olímpicos de Berlín nun escaparate propagandístico, moitas voces esixían o boicot. Organizacións xudías nos Estados Unidos —como o American Jewish Congress e o Jewish Labor Committee— organizaron mitins masivos en Nova York e Chicago denunciando que participar equivalía a branquear o nazismo. A eles sumáronse a Non-Sectarian Anti-Nazi League, impulsada por Samuel Untermyer, e o Canadian Jewish Congress, que tamén pediu boicot a produtos alemáns e ás Olimpíadas.
A presión chegou ata a Amateur Athletic Union (AAU), a entidade clave do deporte estadounidense. O seu presidente, o xuíz Jeremiah T. Mahoney, defendeu o boicot polos abusos antisemitas do réxime nazi. Pola contra, Avery Brundage —que acababa de deixar a presidencia da AAU e lideraba o movemento olímpico estadounidense— encabezou a campaña contra o boicot co lema de que “o deporte é apolítico”. O 8 de decembro de 1935, por unha marxe moi axustada, a AAU votou acudir a Berlín. A maioría das potencias occidentais fixeron o mesmo (Francia, Reino Unido, Bélxica, Países Baixos…).
Case todos, menos España. A II República decidiu plantar cara e montar unha alternativa: a Olimpíada Popular de Barcelona, prevista do 19 ao 26 de xullo de 1936. Ían participar arredor de 6.000 atletas de 49 nacións, entre elas Francia (o bloque máis numeroso), Reino Unido, Estados Unidos, Bélxica, Países Baixos, Checoslovaquia, Dinamarca, Noruega, Suecia, Suíza, Hungría, Grecia, Portugal, Alxeria e Marrocos francés, Palestina, Canadá ou mesmo representacións de pobos coloniais como o Rif.
Participaban tamén delegacións exiliadas e non estatais: Cataluña, Euskal Herria, Galicia, Alsacia, equipos de alemáns e italianos exiliados do fascismo, e mesmo grupos xudíos sen Estado. O 18 de xullo, un día antes da inauguración, estalou a Guerra Civil. O que ía ser un xesto internacional de dignidade quedou sepultado polo sangue e as bombas.
O paralelismo con hoxe resulta incómodo. Igual que en 1936, hai voces que piden excluír a un Estado —neste caso Israel— das grandes citas deportivas e culturais: Eurovisión, a Champions, os Xogos. As razóns: a ofensiva militar en Gaza, as acusacións de crimes de guerra, a devastación diaria retransmitida en directo. E, coma entón, a resposta oficial repítese coma un eco: “o deporte é apolítico, non mesturemos”.
No 36, a imaxe que quedou foi a de Jesse Owens desafiando ao nazismo coa súa velocidade, mentres Hitler sorría satisfeito nun estadio cheo de bandeiras con esvásticas. O símbolo foi bonito, pero non ocultou a verdade: os Xogos de Berlín serviron para lexitimar a forza e a “normalidade” do réxime.
Agora, os defensores de manter a Israel no escaparate global argumentan o mesmo que Brundage hai noventa anos: que expulsalo sería un castigo colectivo, que a cultura e o deporte deben permanecer limpos da política. Mais, ¿pode haber neutralidade cando se trata de dar unha foto ao mundo?
España, daquela, decidiu que non.
A Unión Soviética nin xogaba nese taboleiro.
A maioría, porén, aceptou.
Hoxe, os organismos internacionais volven inclinarse pola continuidade: evitar o choque político, manter o espectáculo, non tocar o negocio. Pero cada petición de boicot abre a mesma fenda que en 1936: ¿pode o deporte ser alleo á xustiza?
Quizais a lección non sexa tanto quen foi e quen se plantou, senón a imaxe que quedou para a historia. No 36, o tempo demostrou que as advertencias non eran esaxeracións, senón profecías. A pregunta é se, dentro de cincuenta anos, miraremos a 2024–2025 coa mesma incomodidade coa que hoxe lembramos Berlín 36.