Xela Arias: A poeta que sempre marchaba cara ao lume
A poesía de Xela Arias foi un acto de rebeldía e autenticidade. Cunha voz propia e inconformista, rachou coa tradición para explorar novas formas de expresión, converténdose nunha figura clave da literatura galega contemporánea
Xela Arias non escribía versos; abría camiños. Era unha desas persoas que non miran ao mundo desde fóra, senón que se meten nel de cabeza, coma quen non teme afogar porque sabe que o verdadeiro perigo está en non arriscar. Naceu en Lugo en 1962, pero podería dicirse que naceu na palabra, porque cada paso da súa vida foi unha declaración de que a poesía non é un lugar seguro, senón un campo minado onde cada verso é unha explosión.
Xela era filla dunha Galicia que xa non quería calar, pero que aínda non atopara ben como falar. Medrou entre libros, entre ideas, entre un idioma que lle chegaba tanto das aulas coma da vida cotiá. Foi tradutora, mestra de palabras doutros, pero sobre todo foi unha revolucionaria da súa propia lingua. Porque Xela non escribía en galego para protexelo; escribía en galego para retalo, para dobralo, para levalo máis aló do que ninguén pensara.
A poesía como desafío
Xela non escribía para gustar. Os seus poemas non son flores delicadas; son pedras que se meten no zapato, que che fan parar e pensar. En libros como Tigres coma cabalos (1990), Xela explora o corpo, o desexo, a memoria, pero nunca desde o tópico, nunca desde o evidente. Os seus versos son directos, duros, cargados dunha sensualidade que non pide perdón, dunha intensidade que non deixa espazo para a indiferencia.
Ela dicía que escribía coa “carne pegada aos ósos”, e é certo. Cada palabra súa leva ese peso físico, esa sensación de que a poesía non está no aire, senón no corpo, no contacto, no que nos toca e nos cambia.
Unha voz feminista e salvaxe
Xela foi moitas cousas, pero, sobre todo, foi unha poeta que entendeu que ser muller e escribir en galego era un acto político. Na súa obra, as mulleres non son musas nin obxectos; son protagonistas, donas das súas palabras e dos seus silencios. En Darío a diario (1996), o libro que escribiu sobre a experiencia da maternidade, Xela rachou todos os esquemas. Alí fala de ser nai non como un sacrificio nin como un idilio, senón como unha aventura física e emocional, cunha intensidade que descolocou e fascinou a partes iguais.
Porque Xela non tiña medo a contradicirse. Foi unha feminista que escribiu sobre o desexo. Foi unha defensora do galego que non buscaba refuxiarse nel, senón lanzalo ao mundo como unha arma cargada de futuro. Foi unha voz que non encaixaba en ningures porque sabía que a poesía non se trata de encaixar, senón de romper, de abrir fendas.
A musa que traducía outras voces
Xela non só creou; tamén traduciu. Foi ela quen trouxo ao galego autores como Joyce, Bradbury ou Wilde. O seu traballo como tradutora non era só técnico; era un acto de amor pola lingua, unha maneira de demostralle ao mundo que o galego podía conter calquera voz, calquera idea, calquera universo. Porque Xela sabía que cada tradución era tamén unha creación, unha forma de levar o galego máis aló das súas propias fronteiras.
O fogo que non se apaga
Xela Arias morreu nova, demasiado nova, en 2003, cando tiña só 41 anos. Pero os seus versos seguen aquí, máis vivos ca nunca, queimando as páxinas onde están escritos e as almas que os len. Porque Xela nunca quixo ser unha estatua nin unha etiqueta; quixo ser un camiño. Un camiño que nos obriga a ir máis aló, a desafiar, a explorar.
Lémbraa, léa os seus versos, déixate tocar pola súa intensidade. Porque Xela Arias non escribía para ser cómoda; escribía para ser inesquecible. E conseguíao, sempre.