Inés de Castro: Cando o amor vence á morte

Que amor pode vencer a morte? Pode unha raíña reinar cando xa só quedan os seus ósos? Imaxina  unha muller de sangue galego, cos ollos fixos nun destino que non escolleu, arrastrada a un taboleiro de xadrez real onde cada movemento podía significar a vida ou, como aconteceu, a morte. Inés de Castro, máis que un nome nun vello romance, é o eco dunha traxedia tecida con fíos de amor, poder e vinganza, un relato que transcende os séculos e nos interpela dende o máis fondo da historia.

Non estamos  diante dunha simple lenda romántica, un conto de fadas macabro para entreter doncelas. A historia de Inés é un labirinto de loitas de poder, un choque de reinos onde Galicia e Portugal xogaban as súas cartas nunha partida mortal. Inés, filla de Pedro Fernández de Castro, señor de Lemos e Sarria, non era unha simple dama de compañía; era unha peza clave, un alfil perigoso nun xogo que nin sequera ela comprendía por completo.

Filla dunha das casas máis poderosas de Galicia

Retrocedamos no tempo. Imaxina a Galicia do século XIV, un territorio fragmentado en señoríos, un mosaico de lealtades e rivalidades. No corazón desta terra, a casa de Castro erguíase como un xigante de pedra. Pedro Fernández de Castro, alcumado “o da Guerra” (e non por casualidade), era un home que coñecía o peso da espada e a importancia das alianzas. A súa influencia estendíase como a hedra sobre os muros de Castela e Portugal, tecendo unha rede de poder que a súa filla, Inés, herdaría sen sabelo.

Inés, criada entre os muros do castelo de Pambre e as intrigas da corte galega, recibiu a educación dunha nobre: bordado, música, danza… e a sutil arte da diplomacia. Pero o seu destino non estaba escrito nos libros de cabalerías, senón nas cartas que se cruzaban entre reis e señores. A súa beleza, que sen dúbida sería cantada polos trobadores, era só unha arma máis nun arsenal político.

Un destino marcado pola paixón e a política

O destino, ese xogador caprichoso, levou a Inés a Portugal. Non como embaixadora nin como refén, senón como dama de compañía de Constanza Manuel, a prometida do infante Pedro. Imaxina  o contraste: a vida na corte galega, cos seus costumes ancestrais, fronte á sofisticación (e a hipocrisía) da corte portuguesa. Inés, a galega, era un paxaro exótico nunha gaiola dourada.

Os primeiros encontros entre Inés e Pedro son un misterio que a historia só nos permite intuír. Foi amor a primeira vista? Unha paixón lenta, crecendo como a marea? Ou quizais unha simple afinidade, unha conexión entre dúas almas atrapadas nas redes do poder? O certo é que ese amor, fose cal fose a súa natureza, escapou ás regras da corte. Os ollos de Pedro, antes fixos na súa prometida, buscaron agora a Inés. E ese simple xesto, ese desvío da mirada, cambiaría o curso da historia.

Pero a corte, ese niño de víboras, non vía con bos ollos a relación. A influencia galega, o poder dos Castro… todo iso era unha ameaza para a estabilidade de Portugal. Intentaron afastar a Inés, enviala lonxe, rompendo o fío invisible que a unía a Pedro. Pero o amor, ese touro bravo, non se deixa domar facilmente.

Amor e perigo: A conspiración contra Inés

A morte de Constanza Manuel, a esposa oficial de Pedro, abriu unha porta prohibida. Inés e Pedro, liberados do obstáculo legal (pero non do xuízo da corte), viviron o seu amor abertamente. Pero a felicidade é un ben escaso na corte. O rei Afonso IV, pai de Pedro, e a nobreza portuguesa sentían un medo profundo, case atávico, ante a posibilidade de que a casa de Castro estendese os seus tentáculos sobre Portugal.

Imaxina a situación:  Os fillos de Inés, bastardos para algúns, lexítimos para outros, poderían reclamar dereitos sobre a coroa. e, o mesmo tempo, a influencia galega, a través de Inés, podería inclinar a balanza do poder en favor de Castela.

Afonso IV, atrapado entre o amor paterno e a razón de estado, tomou unha decisión drástica. Antes de que a ameaza se fixese real, antes de que os fillos de Inés crecesen e reclamasen o seu lugar, había que actuar.

O asasinato en Coimbra

Corre o ano 1355. Inés, allea ao perigo, vive o seu amor en Coimbra. Pero a morte, esa sombra silenciosa, achégase. Por orde do rei, tres cabaleiros (Pero Coelho, Álvaro Gonçalves e Diogo Lopes Pacheco) asaltan a residencia de Inés. A historia, sempre caprichosa, ofrécenos diferentes versións da súa execución.

Foi degolada diante dos seus fillos pequenos, como un cordeiro sacrificado? Foi un acto político, frío e calculado, ou unha vinganza persoal, un crime pasional disfrazado de razón de estado? Nunca o saberemos con certeza. O que si sabemos é que a morte de Inés marcou un antes e un despois na historia de Portugal.

Pedro, cando soubo da noticia, converteuse nunha furia desatada. A dor, a rabia, a impotencia… todo iso transformouse nunha promesa de vinganza. Rebelouse contra o seu pai, o rei Afonso IV, e mergullou a Portugal nunha guerra civil.

Vinganza e coroación póstuma

Afonso IV morreu pouco despois, deixando tras de si un reino dividido e un fillo consumido pola ira. Pedro, libre do seu pai, subiu ao trono e cumpriu a súa promesa. Os asasinos de Inés foron capturados e sometidos a unha tortura brutal. Pero Coelho e Gonçalves, nun xiro macabro do destino, sufriron o mesmo castigo que o propio Pedro imaxinara para eles: os seus corazóns foron arrincados, un polo peito e outro polas costas.

Pero a vinganza non é suficiente para calmar a dor dun amante. Pedro fixo algo que transcendeu a lóxica e a razón: afirmou que casara en segredo con Inés, converténdoa así en raíña lexítima de Portugal. E aquí, chegamos ao episodio máis lendario e macabro da historia: a coroación póstuma de Inés.

Imaxina a escena: o cadáver de Inés, exhumado e vestido coas mellores galas, sentado no trono. Os nobres portugueses, aqueles que quizais conspiraran contra ela, obrigados a bicar a man esquelética da raíña morta. Un xesto de amor que roza a tolemia? A última xogada dun rei que non aceptaba a derrota? Quizais Pedro só quixese que o mundo recoñecese o que xa era inevitable: Inés pertencía ao trono, aínda que os seus dedos só tocasen o frío do mármore.”

O Legado de Inés de Castro

O corpo de Inés, finalmente, atopou descanso no Mosteiro de Alcobaça. Alí, fronte á tumba do seu amado Pedro, agarda o día da resurrección. Segundo a lenda, foron sepultados en frontes opostas para que, ao erguerse, o primeiro que visen fosen os ollos do outro. Un fermoso detalle, non cres?

Pero a historia de Inés non remata na súa tumba. A súa figura, como unha pantasma coroada, percorreu os séculos, inspirando a escritores, poetas, dramaturgos, compositores e cineastas. A súa traxedia converteuse en lenda, en símbolo do amor que desafía a morte, da muller que, a pesar de ser vítima das intrigas políticas, logrou reinar despois de morta.

Inés de Castro, a raíña galega, segue presente no imaxinario colectivo de Galicia e Portugal. A súa historia, a medio camiño entre a realidade e a ficción, fálanos do poder do amor, da crueldade da política e da fraxilidade da vida humana.

Inés de Castro, vítima ou símbolo?

Reflexionemos xuntos sobre o destino de Inés. Foi unha simple peza nun xogo político, unha vítima das ambicións do seu pai e do seu amante? Ou foi unha muller que, a pesar de todo, desafiou o seu tempo, que amou sen límites e que, incluso despois da morte, logrou impoñer a súa vontade?

Galicia e Portugal, dúas terras irmás, unidas e enfrontadas nun mesmo relato de amor e poder. A historia de Inés é a historia das súas loitas, das súas tensións, das súas paixóns.

E agora,  déixoche unha pregunta, unha última reflexión: Foi Inés de Castro unha raíña traizoada, ou unha sombra que o tempo, ese escultor implacable, converteu en lenda? A resposta, como sempre, está no teu corazón.