A Nosa Terra

Lois Domínguez

• 27 de Agosto de 2024 12:05 h
• Actualizado el 28/02/2025 21:54 h
• Movementos sociais

Era 1916 e a historia facía unha pausa, un deses momentos en que todo está a piques de cambiar, pero ninguén o sabe aínda. E entón aparece el, Antón Vilar Ponte, cunha idea entre as mans, como quen leva unha tea recén cortada e xa imaxina o vestido, as costuras, o encaixe. Fundar A Nosa Terra non era só un acto cultural, era un desafío, unha provocación, unha maneira de dicirlle ao mundo que Galicia non estaba disposta a seguir calando.

Antón, o director. Non era un home de grandes xestos, pero as súas palabras tiñan ese peso que só se lle dá ao que fala cun propósito. Era el quen guiaba a pluma dos colaboradores, quen marcaba o compás dunha sinfonía que soaba a revolta, a saudade e a orgullo. Co seu traxe un pouco gastado e o cabelo despeiteado polo vento de Lugo ou A Coruña, era unha figura que poderías confundir nun mercado, pero só ata que abría a boca. Porque cando falaba —ou escribía—, a sala enteira calaba.

As voces que teceron un movemento

E logo estaban os outros. Porque A Nosa Terra non foi nunca un monólogo; era un coro, unha orquestra feita de voces únicas que sabían tocar xuntas. Vicente Risco aportaba ese aire de sabio errante, enchendo as páxinas de reflexións que mesturaban o local e o universal, coma se cada recuncho de Galicia contivese o segredo do mundo. Ramón Otero Pedrayo levaba a pluma coma quen leva un arado, abrindo sulcos profundos e plantando ideas que tardarían anos en dar froito. E, por suposto, Castelao. Sempre Castelao, debuxando coidadosamente os rostros do pobo: o mariñeiro, o labrego, a nai que agarda. Non eran só ilustracións; eran manifestos gráficos, berros silentes que completaban o que as palabras ás veces non podían dicir.

Moito máis ca un xornal

Pero A Nosa Terra era máis ca os seus colaboradores famosos. Había unha multitude de nomes que se perderon na memoria, pero que foron igual de importantes. Os que recollían subscricións de porta en porta, os que imprimían cada número en talleres que cheiraban a tinta e suor, os que escondían exemplares en faiados ou baixo as táboas do chan, sabedores de que aquelas páxinas eran demasiado perigosas para deixar á vista.

E como non mencionar os temas que enchían aquelas follas? A Nosa Terra non tiña medo. Falaban de autogoberno, da lingua galega como un dereito inalienable, das inxustizas sufridas polos traballadores e os campesiños, da emigración que baleiraba aldeas enteiras. Publicaban poesía, ensaio, crónica, pero todo cun mesmo fío condutor: a defensa dun pobo que se sabía vivo e digno, a pesar de todo.

Unha herdanza que segue vixente

A forza de A Nosa Terra residía na súa capacidade para chegar a todos os recunchos. Unha mestra rural podía ler un poema de Ramón Cabanillas nunha aldea perdida, e un mariñeiro atopar consolo nun artigo que falaba dos seus. Cada número era unha arma cargada de palabras, pero tamén de emocións, de esperanza.

E aí estás ti agora, lector, sostendo o que queda desa faísca. Porque A Nosa Terra non é só o pasado; é un espello. As preguntas que eles formulaban seguen aquí: quen somos? Que queremos ser? A lingua, a terra, a memoria… Todo segue en xogo.

Así que levántate, colle o relevo. Porque non era só un xornal. Era unha promesa, e as promesas, cando son de verdade, non se rompen; pásanse de man en man, de xeración en xeración.