A pedra e o tempo: Amigos do Patrimonio de Toén

Imos dicilo claro: hai pedras que son coma gatos. Sempre estiveron aí, pero nunca se deixan ver de verdade. Esquécense entre herbas altas, ignoran os teus pasos e só te observan cando non miras. Pero hai persoas que teñen ese don, unha sorte de sexto sentido que lles permite escoitar o que murmuran as rochas, os castros, as mámoas. Son os que andan polo mundo cos ollos atentos, cunha curiosidade teimuda que non deixa nada quieto. E algúns deses buscadores están en Toén, onde as pedras contan historias que outros xa deran por perdidas.

Exploradores sen mapas

Hai exploradores que non levan mapas nin brúxulas, porque o seu camiño xa está trazado pola terra mesma. Non son arqueólogos de guantes brancos, nin coleccionistas de reliquias esquecidas. Son rastrexadores de memoria, capaces de ler nos silencios das pedras e nos suspiros das carballeiras. Dende 2019, os Amigos do Patrimonio de Toén van abrindo fendas no tempo, desenterrando historias que parecían durmidas baixo o musgo.

Foi cousa deles, por exemplo, descubrir unha ara votiva dedicada a Xúpiter Óptimo Máximo —si, o mesmo deus que presidía os cumios de Roma— no recanto dunha capela en San Fiz. ¿E sabes o máis fascinante? Que a ara levaba décadas alí, usada como pila de auga bendita, coma se un deus esquecido bendixese mans en silencio, día tras día. E non era só unha ara; era un testemuño dun tempo no que a xente pedía milagres aos deuses antigos, antes de cambiar de fe coma quen cambia de camisa.

Castro de Trelle e As Sete Buratas: pegadas ocultas

Pero non pararon aí. Hai pouco escaravellaron a memoria do Castro de Trelle, ese lugar onde o tempo é un espello roto e cada fragmento conta unha historia distinta. Recolleron documentación, falaron con vellos que recordan contos que ninguén quere escribir, publicaron o seu traballo e conseguiron que outros tamén mirasen cara a ese lugar máxico. E logo están as mámoas, esas setas de pedra que brotan en lugares como As Sete Buratas, onde un todoterreo pode pasar por riba sen saber que pisa séculos de historia. Eles descubriron, sinalaron, inventariaron, como quen acende un faro para que non se perdan as cousas importantes.

E hai algo case máxico no que fan. Non son arqueólogos profesionais nin catedráticos; son veciños, xente que vive e respira a terra que pisa. E quizais por iso teñen unha maneira distinta de ver as cousas. Non buscan reliquias para gardar en vitrinas; buscan historias que aínda falen, que sigan vivindo entre a xente que pasa por alí todos os días sen mirar.

Organizan roteiros, charlas, actividades que unen pasado e presente, e fan que as pedras deixen de ser simples pedras para converterse en compañeiras de viaxe. Non o fan por gloria nin por recoñecementos; fano porque saben que hai cousas que, se non as escoitamos agora, calarán para sempre.

Un convite a mirar de novo

E aí estás ti, lector, lendo isto coma quen mira un mapa antigo sen saber ben onde queda o “aquí”. Pénsao: cantas cousas que ves todos os días poderían ser historias que nunca che contaron? Unha capela, un cruceiro, un penedo cunha marca que non debería estar alí… Mira, busca, pregunta. Non te fagas o distraído. A memoria non vive en arquivos nin en grandes libros; vive na terra, nas palabras que alguén murmura ao pasar, nas mans que seguen tocando pedras que xa esqueceran o seu nome.

Os Amigos do Patrimonio de Toén sábeno. E por iso seguen andando, mirando, escoitando. Porque o pasado non é unha liña recta nin un lugar remoto; é un eco que segue aí, agardando por alguén disposto a oír. E quen sabe? Quizais a próxima pedra que fale estea agardando por ti.