Antonio Noriega Varela: O poeta das montañas e do silencio

Noriega Varela non escribía para os libros; escribía para o vento. Era o poeta que falaba coas árbores, coas montañas, coas augas que corrían sen apuro polos regatos da súa terra natal. Naceu en Mondoñedo, en 1869, un recuncho de Galicia onde a paisaxe é tan poderosa que parece que fala por si mesma. Pero Noriega non deixaba que a paisaxe falase soa; poñíalle palabras, versos que mesturaban a sinxeleza dun home de aldeas coa profundidade dun pensador que entendía o valor do pequeno, do íntimo, do eterno.

O mestre que aprendeu das montañas

Foi mestre de profesión, e iso é importante. Pasou a vida ensinando en escolas rurais, convivindo cos nenos e as xentes que vivían a un ritmo que os de fóra non entendían. E foi nesa vida cotiá, feita de traballos pequenos e silencios longos, onde atopou a materia prima para a súa poesía. Non escribía sobre grandes ideas nin sobre mundos afastados; escribía sobre o que tiña diante dos ollos, pero facíao cunha intensidade que transformaba o cotián en algo universal.

A súa obra máis destacada, Do ermo, é un canto á Galicia rural, ás aldeas que semellan durmir pero que están máis vivas ca nunca. Nos seus versos, as árbores, as nubes e os regatos non son só paisaxe; son personaxes, seres que senten e que falan, que comparten a súa sabedoría coa mesma naturalidade coa que se ergue o sol cada mañá.

O poeta da lingua dos labregos

Noriega foi tamén un poeta da lingua, un defensor dun galego que non quería adornar nin estilizar. Escribía na lingua que falaba o pobo, sen complexos, sen medo a que soase demasiado sinxela ou demasiado ruda. Para el, o galego era perfecto tal e como era, e a súa poesía é unha proba de que a beleza non necesita adornos.

Nos seus versos hai unha conexión profunda coa terra, pero tamén coa xente que a traballa. Fala dos labregos, das mulleres que recollen o trigo, dos pastores que coidan as ovellas. Pero non o fai desde a idealización nin desde a pena; faino desde o respecto, desde a convicción de que esas vidas son tan valiosas como calquera outra.

O nacionalismo silente

Noriega Varela nunca foi un político, pero a súa poesía está chea dun amor pola súa terra que non pode separarse do galeguismo. Foi próximo ás Irmandades da Fala, e aínda que o seu galeguismo era máis espiritual que militante, nunca deixou de ser unha voz que defendía a identidade galega como algo esencial.

Chamábano o “poeta da montaña”, e con razón. A súa conexión coa natureza era total, pero tamén era unha forma de falar da súa Galicia. Porque para Noriega, as montañas non eran só montañas; eran a alma dun pobo, un símbolo dunha cultura que resistía, que seguía erguida a pesar de todo.

Unha vida sinxela e profunda

Noriega non buscaba recoñecementos nin gloria. Viviu unha vida sinxela, en contacto coa natureza e coa xente. Pero a súa influencia é inmensa. A súa poesía non é grandilocuente nin complexa; é como un regato que parece pequeno pero que, se te detes a escoitalo, leva dentro un mundo enteiro.

Morreu en 1947, en Viveiro, deixando tras de si unha obra que segue viva, como as montañas que nunca caen, como as árbores que seguen medrando. Ler os seus versos é regresar a unha Galicia que, aínda que pareza afastada no tempo, segue viva en cada pedra, en cada nube, en cada palabra.

A voz que nos recorda quen somos

Noriega Varela non escribía para cambiar o mundo, pero cambiounos a todos os que o lemos. Porque os seus versos non son só palabras; son ecos. Ecos dunha terra, dun tempo, dun xeito de ser que non debemos esquecer. Ler Do ermo é volver ao que somos, ao que sempre fomos. É unha lección de humildade e de beleza, un recordatorio de que a poesía non necesita ser complicada para ser profunda.

E agora, querido lector, tócache a ti. Abre un dos seus libros, deixa que as súas palabras te leven á montaña, ao regato, á aldea. Porque Noriega Varela non escribía para ser estudado; escribía para ser sentido. E iso, como as montañas, nunca se perde.