Camilo José Cela foi moito máis ca un escritor: foi un provocador, un experimentador da palabra, un autor que nunca deixou indiferente a ninguén. Entre a irreverencia e o xenio, a súa obra navegou entre a crudeza da posguerra, o realismo descarnado e unha linguaxe que desafiaba todas as convencións. Acadou o Nobel, pero tamén innumerables críticas; construíu un estilo propio, pero nunca quixo encadrarse en ningunha corrente.
Ramón María del Valle-Inclán non escribía para agradar, senón para sacudir, para esnaquizar as aparencias e obrigarnos a ver a realidade sen filtros. Inventou o esperpento, pero, sobre todo, inventou unha maneira de contar o mundo onde o grotesco e o sublime camiñan da man.
Hai voces que non se conforman con describir o mundo; prefiren sacudilo. Manuel Curros Enríquez foi unha delas. Poeta, xornalista, loitador incansable, escribiu coa forza de quen sabe que a palabra pode ser unha arma, un refuxio e un berro ao mesmo tempo. Defendeu a dignidade de Galicia e dos galegos nunha época en que poucos se atrevían a facelo.
Rosalía de Castro non foi só unha poeta; foi unha ferida aberta, unha voz que cantou o que outros calaban, que puxo nome á dor, á morriña, á inxustiza. Escribiu cando escribir en galego era un acto de resistencia, cando ser muller e alzar a voz era case un desafío.
Hai historias que non están nos libros, senón agochadas baixo o musgo e a pedra. En Toén, un grupo de persoas decidiu escoitar o que o tempo deixou en silencio. Os Amigos do Patrimonio non buscan reliquias nin glorias, senón a memoria viva dunha terra que sempre tivo algo que contar
Rafael Dieste foi un renovador das letras galegas, un narrador que soubo capturar o misterio da realidade e as sombras do pensamento. Cunha escrita chea de simbolismo e ironía, explorou a memoria, o destino e a identidade dun pobo, deixando unha obra que transcende o tempo.
Irónica, satírica e descarnada, O Catecismo do Labrego de Valentín Lamas Carvajal puxo en palabras a dura realidade do campesiñado galego no século XIX. Un texto que, baixo a aparencia dun catecismo, denunciaba os abusos dos caciques, da Igrexa e do poder, converténdose nun referente da literatura de denuncia en galego.
Máis ca un xornal, A Nosa Terra foi a voz do galeguismo durante décadas. Fundado en 1907, converteuse nun faro de defensa da lingua, da cultura e da identidade galega, sobrevivindo á censura e ás adversidades ata se consolidar como unha referencia imprescindíbel na historia do país.
Foron máis ca un movemento; foron un despertar. As Irmandades da Fala naceron nun tempo no que o galego sobrevivía á sombra, relegado ao colo das nais e ás conversas dos labregos, pero negado nos libros, nas escolas e no poder. E eles decidiron traelo de volta. Non como un recordo, nin como unha reliquia, senón como unha lingua viva, capaz de nomear o mundo con dignidade.