Castor Elices: O eco do silencio
Pouco coñecido fóra dos círculos especializados, Castor Elices foi un dos intelectuais galegos que traballou na sombra, pero cuxo impacto perdura. Escritor, xornalista e defensor da cultura galega, a súa obra reflicte o compromiso coa lingua e coa identidade dun pobo que loitaba por manter viva a súa esencia. Entre letras e pensamento crítico, deixou pegadas que merecen ser redescubertas.
Hai nomes que o tempo escoita unha vez e logo esquece, coma quen pasa ao carón dunha canción que semella demasiado triste. Castor Elices é un deses nomes. Nado en Celanova en 1847, na mesma terra que alumeou a Curros Enríquez, viviu unha vida breve pero intensa, chea de versos e murmullos que aínda resoan, se sabes onde escoitar. Médico militar e poeta, Castor escribiu tanto en galego como en castelán, movéndose entre dúas linguas coma quen camiña sobre un fío, sen caer nunca, pero sempre ao bordo do abismo.
O galego, unha lingua de identidade
Imos poñernos en contexto. Estamos nunha Galicia do século XIX, onde o galego era a lingua dos campos, das cociñas, das feiras, pero non das páxinas. Castor Elices, con todo, sabía que ese idioma levaba algo máis que palabras: levaba unha identidade, un xeito de sentir e de contar o mundo. E foi nesa lingua que deixou algúns dos seus versos máis fermosos, como quen planta sementes sen saber se alguén chegará a recoller o froito.
Os seus poemas, espellos da súa alma
Dous dos seus poemas máis lembrados, Follas secas e A miña nai, son auténticos retratos da súa alma. Hai neles unha nostalxia suave, como o vento que dobra os carballos sen chegar a rompelos. En A miña nai, por exemplo, o amor filial transfórmase nunha homenaxe á súa terra, á súa xente, ás raíces que nunca abandonou, nin sequera nos anos en que viaxaba como médico militar, lonxe das corredoiras de Celanova. Porque Castor nunca deixou de levar Galicia no peito, aínda que o mundo ao seu redor fose máis amplo e alleo.
O poeta romántico e tenro
Manuel Curros Enríquez, o seu compañeiro de vila e de século, chamouno “poeta romántico e tenro”, e esas palabras fican gravadas como unha verdade simple pero inmensa. Elices escribía cunha delicadeza que non intentaba impresionar, senón conmover. Os seus versos non buscaban grandes escenarios; preferían a intimidade dun lector só, na calma da súa casa, co lume aceso e o son da chuvia no tellado.
A súa vida, como moitas das vidas máis interesantes, foi breve. Morreu en 1886, aos 39 anos, deixando a súa obra esparexida en publicacións da época, coma follas caídas que o vento levou a lugares onde poucos ollos as puideron atopar. Foi esquecido durante décadas, un deses silencios que doen porque sabes que algo importante se perdeu. Pero, de súpeto, en 2002, unha chispa: a editorial Linteo recuperou parte dos seus poemas inéditos, devolvendo a súa voz ao presente, coma un eco que atravesa os séculos para recordarnos que nunca deixou de estar aquí.
A pegada dun nome que non quere desaparecer
E agora, querido lector, que fas con este nome, con esta historia? Porque Castor Elices non quere ser un monumento nin un recordo solemne; quere ser unha voz que escoites, unha pegada que sigas, unha chamada a mirar o que o tempo quixo borrar. Pensa niso a próxima vez que pases por Celanova ou que abras un libro en galego. Castor está aí, nas palabras que seguen respirando, nos versos que aínda falan de nós, para nós.
E quizais ese é o maior logro dun poeta: sobrevivir no eco, na memoria, na emoción que permanece cando todo o demais xa se foi.