Xaime Quessada – ¿O eco dun grito ou o murmurio dun legado?

Ás veces, neste mundo saturado de imaxes, de impactos visuais efémeros, cruzámonos coa obra dun artista e algo nos detén. Non é só a técnica, non é só a estética. É algo máis profundo, unha especie de eco que resoa no noso interior. E, no caso de Galicia, se falamos de pintura, de forza expresiva, de compromiso social, é inevitable pensar en Xaime Quessada.

Pero, quen foi realmente Quessada? Un pintor de brocha gorda, un expresionista rabioso, un cronista do seu tempo? Ou foi, ante todo, un espírito libre, un creador inclasificable, un home que utilizou a arte como forma de interpelar ao mundo? Non pretendo dar respostas definitivas, porque a arte, afortunadamente, sempre escapa ás definicións simplistas. Pero si me gustaría convidarlles a unha reflexión, a un achegamento á figura e á obra deste artista singular.

De Ourense ao mundo: Unha viaxe de ida e volta

Para entender a Quessada, hai que situalo no seu contexto. Nace en Ourense, en 1937, en plena Guerra Civil. Unha infancia marcada pola posguerra, pola represión, polo silencio. Un contexto que, sen dúbida, deixaría unha pegada profunda na súa sensibilidade, na súa forma de ver o mundo.

A súa formación artística é ampla e diversa. Estuda na Escola de Belas Artes de San Fernando, en Madrid, pero tamén viaxa por Europa, entra en contacto coas vangardas, empápase das correntes artísticas que bulían naqueles anos. É un período de aprendizaxe, de procura, de experimentación.

E, aos poucos, vai definindo a súa propia linguaxe. Unha linguaxe que bebe do expresionismo, si, pero tamén do surrealismo, da arte pop, mesmo do cómic. Unha linguaxe persoal, inconfundible, que non se deixa encasillar en ningunha etiqueta.

Pero Quessada non é só un pintor de estudo. É un artista comprometido co seu tempo, coa súa terra. Participa en movementos culturais, implícase na loita antifranquista, utiliza a súa arte como arma de denuncia. Porque, para el, a arte non é un simple obxecto decorativo, é unha forma de intervir na realidade, de transformala. Un muralista social.

A forza do xesto, a intensidade da cor: Unha linguaxe propia

Se nos achegamos á obra de Quessada, o primeiro que nos chama a atención é a forza do seu trazo, a intensidade do seu colorido. Non é un pintor de sutilezas, de medias tintas. A súa obra é directa, visceral, ás veces mesmo agresiva.

Pero non se trata dunha agresividade gratuíta, dunha provocación baleira. É unha agresividade que nace da indignación, da rabia, da necesidade de denunciar as inxustizas, as desigualdades, a opresión. É unha agresividade que busca espertar conciencias, que busca sacudir ao espectador, que busca provocar unha reacción.

Os seus temas son variados, pero sempre hai un fío condutor: a preocupación polo ser humano, polo seu sufrimento, pola súa dignidade. Pinta a guerra, a violencia, a pobreza, a marxinación. Pero tamén pinta a vida, o amor, a esperanza. Pinta, en definitiva, a condición humana en toda a súa complexidade.

E faio cun estilo que non deixa indiferente. As súas figuras son a miúdo deformadas, grotescas, case caricaturescas. As súas cores son intensos, vibrantes, ás veces mesmo estridentes. A súa composición é dinámica, caótica, chea de enerxía. É un estilo que pode resultar desconcertante, mesmo molesto, para algúns. Pero é un estilo que ten unha forza irresistible, que atrapa ao espectador e obrígao a mirar.

Máis aló da pintura: Un artista polifacético

Pero Quessada non foi só pintor. Foi tamén gravador, escultor, muralista, escenógrafo, ilustrador… Un artista polifacético, inquieto, que explorou diferentes técnicas e linguaxes.

E, en todas as súas facetas, mantivo sempre esa mesma actitude crítica, ese mesmo compromiso coa realidade. A súa obra é un testemuño do seu tempo, pero tamén é unha reflexión sobre a condición humana que transcende o coordenadas espazo-temporais.

É un artista que dialoga coa tradición, que se inspira nos grandes mestres do pasado, pero que, ao mesmo tempo, busca o seu propio camiño, a súa propia voz. Un artista que non se conforma con repetir fórmulas, que busca constantemente novas formas de expresión.

O legado de Quessada: Unha obra vixente?

Xaime Quessada falece en 2007, deixando tras de si unha obra extensa e complexa. Unha obra que foi obxecto de numerosas exposicións, tanto en Galicia como fóra dela. Unha obra que foi recoñecida con importantes premios e distincións.

Pero, máis aló dos recoñecementos oficiais, que queda de Quessada? Segue sendo a súa obra relevante para nós? Ten algo que dicirnos neste século XXI?

Eu creo que si. Creo que a súa obra segue sendo vixente, porque os temas que aborda seguen sendo actuais. A guerra, a violencia, a inxustiza, a desigualdade… seguen sendo problemas que nos afectan, que nos interpelan.

E a súa forma de abordar eses temas, con esa forza expresiva, con esa honestidade brutal, segue sendo impactante, segue sendo conmovedora. A súa obra convídanos a reflexionar, a cuestionar, a non conformarnos coa realidade tal como preséntannola.

Un artista para o recordo

En definitiva, Xaime Quessada foi un artista complexo, poliédrico, inclasificable. Un artista que non deixou a ninguén indiferente. Un artista que utilizou a súa arte como unha forma de compromiso, como unha forma de loita, como unha forma de vida.

A súa obra é un legado valioso, que merece ser coñecido e recoñecido. Un legado que nos fala dun tempo, dun país, dunha forma de entender a arte e a vida. E, sobre todo, déixanos unha pregunta flotando no aire, unha pregunta que cada un de nós debe responder: que facemos con ese legado? Gardámolo nun museo, convertémolo nunha peza de coleccionista, ou o mantemos vivo, dialogando con el, deixándonos interpelar pola súa forza e a súa honestidade? A resposta, como sempre, está nas nosas mans.