O vento nos lombos das bestas

Antes de que o tempo fose tempo e a xente lle puxese nome ás cousas, os cabalos xa corrían polos montes de Galicia. Viñan de lonxe, do máis fondo da néboa, feitos de músculo, escuma e lume. Víanse as crinas brancas cortando o aire, os ollos iluminados coma brasas na escuridade. Non sabían de cancelas nin de valados. O mundo era todo deles e deles era tamén o vento, que lles seguía os pasos coma un can fiel.

Agora, os homes e as mulleres que aínda non esqueceron ese pacto antigo soben aos montes a lembrarlles que, malia todo, seguen sendo libres. A Rapa das Bestas non é unha doma, é un recordatorio. Un xeito de dicir que os cabalos seguen sendo do monte, pero que o home tamén pertence a ese mesmo monte, e que a súa existencia non é máis que un reflexo daquel galopar salvaxe que comezou moito antes ca nós.

A loita corpo a corpo na Rapa das Bestas

Nas chairas de Sabucedo, cando o sol aínda é só un parpadeo na liña do horizonte, os homes e as mulleres prepáranse. O aire pesa, húmido, cargado dun cheiro mesturado de suor e herba pisada. Algúns non durmiron, outros tampouco. Non se dorme na véspera dunha batalla, aínda que esa batalla sexa de carne contra carne, de pulso contra pulso, de besta contra besta. As mans dos loitadores, callosas e queimadas polo sol, teñen que ser firmes, pero non brutas. Hai que agarrar a crina, virar o corpo, sentir a forza da besta latexando contra o peito, saber cando hai que ceder e cando hai que empurrar. A rapa non é sometemento, é un diálogo. Un falar sen palabras entre o animal e quen o doma, entre o instinto e a razón, entre a tradición e a supervivencia.

E despois do corpo a corpo, das mans firmes e do lume nos ollos, o cabalo volve ao monte. Nada queda roto, nada queda perdido. Só un home respirando forte, cunha man na coxa dolorida e un sorriso medio agochado. E alí, na ladeira, a besta, sacudindo o pescozo, como se se rira, como se soubese que este xogo é tan antigo que ninguén lembra cando comezou.

Os espectros da Capelada

Fóra de Sabucedo, en terras de A Capelada, nos montes de O Xistral ou nos de Barbanza, os cabalos seguen a vivir coma espectros antigos, coma sombras do pasado que teiman en non esvaecer. Seguen vivos porque hai quen se nega a que morran. Porque sen eles, a paisaxe galega perdería algo máis ca unha silueta no horizonte: perdería unha parte da súa alma.

Aínda que hai quen os ve só como un anacronismo, como unha resistencia inútil fronte ao avance das autoestradas e das urbanizacións que invaden o rural coma pragas, os cabalos do monte son unha metáfora vivinte. Unha lembranza de que non hai terra sen os seus animais, nin cultura sen quen a manteña viva.

O mar coma un lombo salgado

Se os cabalos son o vento do monte, os barcos son os cabalos do mar. Animais de madeira e ferro, con tripas de redes e escamas de salitre. A súa manada é máis imprevisible, máis escura, máis perigosa. O mar non perdoa, pero tampouco regala nada. Hai que arrebatarlle os froitos con mans duras e ollos atentos, porque en calquera momento pode decidir que xa foi suficiente.

Nas rías, no Atlántico de xeo e espuma, os mariñeiros saen aínda de madrugada. É unha coreografía aprendida nos séculos, un ritual que repiten coma os monxes os seus rezos. O ruído do motor no medio da escuridade, o balanceo hipnótico, o cheiro mesturado de gasóleo e peixe morto. Hai homes e mulleres que nacen sabendo que o seu destino non está na terra firme, senón no vaivén eterno das ondas, na espera paciente do que se oculta baixo a pel do mar.

O marisqueo é un traballo de paciencia e tempo, unha batalla contra o vento, contra a marea, contra a fatiga que se acumula nos cadrís e nas mans que afonden unha e outra vez na area mollada. As mariscadoras chegan coa marea baixa, como espectros envoltos en plásticos e botas de goma, con coitelos afiados e ollos atentos. Recollemos o mar coma quen escolle palabras dun poema esquecido, cun coidado que poucos entenden. Porque se tocas de máis, rompes o equilibrio; se colles de menos, non hai que levar á casa.

Un equilibrio fráxil entre tradición e modernidade

A pesca en Galicia sempre foi así, un malabarismo entre a abundancia e a extinción. Agora fálase de sostibilidade, como se fose unha palabra nova, pero os nosos avós xa sabían que non se pode sacar do mar máis do que el pode dar. Sabíano os percebeiros que se xogaban a vida en cada golpe de mar, sabíano os vellos pescadores que contaban os peixes con tristura, sabíano as mulleres que quedaban en terra, cosendo as redes coa paciencia dunha oración.

Os que veñen de fóra non entenden esta relación. Creen que o mar é só un espazo azul que se pode explotar sen medida. Pero aquí sabemos que o mar é un ser vivo, que hai que escoitalo, que hai que falarlle, que hai que respectalo. Se un día non quere dar peixe, hai que aceptalo. Se un día leva a alguén, non hai volta atrás. Non hai xustiza nin inxustiza, só o pacto inquebrantable entre o home e a auga.

E así seguimos, coma os cabalos no monte, coma os barcos no mar. Sosténdonos no vento, no salitre, no recordo dun tempo que nunca chega a desaparecer de todo. Porque aquí a paisaxe non se entende sen os que a habitan. E sen as bestas, sen os barcos, sen o lume nos ollos de quen segue a loitar contra a extinción da súa propia identidade, Galicia sería outra cousa. Unha sombra sen vento. Un horizonte sen memoria.