O comic en Galicia

Se te paras a pensalo, a primeira vez que vin un cómic galego estaba eu a roer unha empanadilla naquel bar da miña avoa, ese que cheiraba a tabaco de liar e puros como se fose un recuncho secreto do mundo. Foi alí onde atopei un exemplar de “Os Escachapedras” enriba dunha mesa, esquecido por un tío que marchou coa presa de quen perde o autobús a un luns pola mañá. Pero que queres que che diga, aquel achado foi como abrir unha fiestra a un universo distinto, un que estaba nas librarías de cidade e nos andeis que non adoitaba visitar.

O máis curioso é que ata ese momento eu cría que todo o que viña con viñetas e onomatopeas era algo que chegaba en castelán ou inglés, e de súpeto teño diante uns rapaces falando do entroido e das súas fazañas con certo aquel de retranca. Ese foi o día en que descubrín que o cómic feito aquí, en Galicia, podía ser igual ou máis potente que calquera importado de fóra. Nunca esquecín a portada. Un debuxo vivo e de cores intensas reflectía a cara de quen pintaba cunha paixón case infantil, coma se tivese toda a vida por diante para contar mil historias e non quixese desperdiciar nin un minuto.

Logo vin que o autor era un rapaz da miña vila, aínda que eu non tiña nin idea de que existise. Oito anos despois, vin que aquel rapaz dera o salto a un proxecto colectivo no que colaboraban ilustradores de medio país, e agora ata colgaba as súas viñetas nas redes sociais cunha naturalidade pasmosa. Foi cando comprendín que o cómic galego non era unha anécdota: era un movemento, unha vaga de creatividade.

As figuras clave: Debuxando a identidade galega

Daquela comecei a fixarme en Miguelanxo Prado, que para moitos é o gran pai de todo este asunto. Cando lle vin aquelas pranchas en “Trazo de Xiz”, pensei: “Como non escoitei falar deste tipo antes?”. O detalle dos seus debuxos, a delicadeza con que trataba o mundo do mar e as costumes mariñeiras, deixáronme cos ollos coma pratos.

Prado falaba dos nosos acantilados, dos ventos do norte, de soños e pesadelos, e todo tiña un aquel de verdade, dun realismo case máxico. A prensa dicía que era un dos grandes referentes do cómic en Europa, e eu sentíame culpable por non ter escoitado nin o seu nome. Pero logo fun comprendendo que en Galicia ás veces temos esas figuras que semellan pasear pola beiramar sen facer ruído, coma se a fama non fose con elas.

Paréceme incrible que, cando saes a outras latitudes, haxa moitos que recoñecen a súa traxectoria e o seu estilo e, en cambio, na súa terra aínda haxa quen non sabe moi ben o que fixo. Así somos.

David Rubín: Retranca e superheroes

Co tempo apareceron máis nomes que me foron voando aos oídos, coma David Rubín, ese que se tirou de cabeza ao mundo superheroico sen esquecer as raíces nin a retranca. Gústame velo en entrevistas, sempre cun aquel de rapaz emocionado que está a cumprir o seu soño. É coma se cada viñeta que debuxa se alimentase desas conversas que podes pillar calquera tarde de verán nunha praza de Ourense, cando a calor achanta e te refuxias á sombra cun refresco nas mans.

Fai uns anos lembrei o seu traballo en “El Héroe” e non puiden evitar pensar que moitas das súas secuencias, cheas de intensidade, en realidade eran un reflexo do que pasamos aquí a diario: dramas que se entrelazan cun humor arraigado. Logo hai quen di que a David se lle nota a influencia dos grandes clásicos norteamericanos, pero eu vexo nas súas historias un pouso galego inconfundible, ese xeito de contar e falar do mundo coma se fose un conto de lareira, pero pasado por un filtro moderno, vibrante e cheo de acción. Quizais non temos monstros xigantes na porta da casa, pero a retranca funciona en situacións límite.

Emma Ríos: A Conquistadora Transatlántica

Canda el, Emma Ríos soubo abrir camiño non só na banda deseñada galega senón no mercado americano, e iso é coma se logras meter polbo na carta dun restaurante texano sen que a xente poña cara de sorpresa.

Debuxou para editoriais que nos soan das películas de superherois, mais ela mantén ese gusto polo detalle e a sensibilidade que un atoparía nunha feira de debuxantes en Compostela. E claro, por moita acción que meta nas súas viñetas, sempre hai un ton melancólico, un pouso que che lembra a un atardecer no Obradoiro un domingo de agosto. Iso non se pode agochar, igual que non podes disimular un acento de vila cando pasas un par de meses en Londres.

Ás veces en América non entenden moi ben iso de que existan mil xeitos de contar unha mesma historia, pero Emma conseguiu que aceptasen a súa voz, entre lírica e atrevida, coma se levase toda a vida mergullada nas augas da industria máis competitiva.

A vertente crítica e a ilustración contemporánea

Quen si que me chamou poderosamente a atención foi Alberto Vázquez, que ademais de facer cómic con personalidade única, deu o salto á animación para tratar temas nada sinxelos. Teño gravado na cabeza un proxecto seu no que as personaxes, con aparencia doce, se enfrontaban a un mundo escuro e cheo de contradicións, algo así coma se os debuxos animados da nenez virasen adultos de súpeto e tivesen que pedirlles explicacións á vida.

Esa vertente crítica é a que me máis me seduce do cómic galego actual: podes atopar historias cheas de humor e ternura, pero, se escarvas un pouco, hai moitas reflexións que apuntan á crise do rural, á defensa do medio ambiente ou ás desigualdades urbanas. É coma unha conversa nun bar: empeza con catro risadas e un chiste, e antes de darte conta xa estás filosofando sobre o sentido da existencia.

Un fervedoiro de talento: A ilustración contemporánea

E aquí entra a cuestión da ilustración contemporánea en Galicia, algo que se cadra non recibe tantos focos mediáticos pero que, créeme, é un fervedeiro de talento. Hai debuxantes que se inspiran na cultura pop, no manga xaponés, no cinema de autor ou no realismo máis cru, e todos levan á súa maneira un anaquiño da identidade galega, coma se pintasen sempre cun paraugas aberto baixo a choiva atlántica.

Raíces, resistencia e risas: A forza do cómic galego

Se alguén me preguntase agora por que o cómic galego e a ilustración contemporánea teñen tanta forza, diríalle que é porque, en primeiro lugar, teñen raíces. Isto non é un campo de experimentación artificial, senón un terreo fértil no que medran voces distintas, cada unha co seu acento e as súas teimas, pero todas coas botas cubertas de lama do país. Despois, engadiría que hai unha consciencia cultural moi viva, un interese por espallar a nosa realidade e, de paso, reflexionar sobre ela, con ironía e espíritu crítico. E finalmente, lembrarialle que, se en Galicia sabemos resistir, tamén sabemos rir. E pode que sexa ese humor cándido e mordaz o que dá pé ás grandes ideas.

Ao cabo, se non podes rir do que che doe, acabarás chorando, e neste recuncho do mapa gústanos chorar pouco e danzar moito. Supoño que a clave está en manter esa chispa, en seguir debuxando e festexando. A banda deseñada pode ser un arquivo de memoria colectiva e a festa un acto de reivindicación. Ambas cousas poden convivir nunha sobremesa, nun xornal alternativo ou nunha charla improvisada coas pitas diante do hórreo. E, se me permites, diría que ás veces a resistencia cultural vén envolta en debuxos tan coloridos que semellan un soño, pero baixo esas tintas hai historias de loita, de persistencia e de amor á terra.

Unha cousa máis

O importante é que o lector, o espectador ou o que se perca nun curro, sexa quen de ver máis alá do espectáculo. E se non ve máis alá, tampouco pasa nada. Sempre haberá un novo cómic, unha nova festa e unha nova forma de contar o que somos. E seguiremos aquí, co mar de fondo, a retranca na punta da lingua e as ganas de debuxar o mundo enteiro coas cores das rías e os bosques. Mentres haxa quen pinte, quen baile e quen bote a rir, a resistencia vai estar garantida. E iso, meus amigos, é o máis parecido a un final feliz que vos podo ofrecer.