O instinto na gaiola: egoísmo ou autoprotección?

Veña, fagamos un xogo sucio, só entre vostede e mais eu, na intimidade desta páxina. Unha pregunta simple, pero con veleno na punta. Se todo o seu mundo, ese que tanto lle custou erguer –ou herdar, que de todo hai–, se fose de súpeto ao carallo nun incendio, nunha guerra, nunha desas falcatruadas da vida… e só puidese salvar unha cousa, unha soa, antes de que todo se volvese fume e entullos… Que escollería?

O xogo sucio da verdade incómoda

Pense ben, non me sexa hipócrita nin me recite agora catecismos aprendidos. Sería o fillo, a filla, ese cativo que lle mancha os cristais coas mans sucias pero que di vostede que é o máis importante? Ou sería, sexamos brutalmente honestos por un intre, a caixa onde garda os papeis do piso, os poucos ou moitos aforros, iso que chamamos seguridade, o colchón contra o frío da intemperie? Ou quizais ese obxecto de valor, esa xoia de familia, ese cadro herdado que berra liñaxe e posición? Que pesa máis na hora da verdade, cando a besta do pánico ensina os dentes: o latexo dunha vida pequena ou o brillo frío do metal e a propiedade?

Non se apresure a responder co corazón na man. A experiencia, esa mestra cabrona, ensínanos que o ser humano é un animal complexo, cheo de recunchos escuros onde a nobreza convive co cálculo máis rastreiro. Dicimos unha cousa –”os nenos son o futuro”, “a familia é o primeiro”– pero logo as nosas accións, as nosas preocupacións diarias, parecen ir noutra dirección: acumular, asegurar, non perder o posto na fila.

Ese instinto de protección da cría, do que tanto se fala… existe, si, probablemente. Pero quizais non sexa esa forza invencible que nos contan. Quizais sexa máis ben un inquilino tímido nunha casa chea de matóns: o medo á pobreza, a ambición, a vaidade, o simple e puro egoísmo. Un instinto engaiolado, si, pero onde os barrotes non son só a rutina ou a indiferenza, senón tamén o apego feroz ao noso propio benestar material, á nosa comodidade, ao noso status. Unha gaiola con barrotes de ouro, se quere, pero que aperta igual.

O egoísmo disfrazado de instinto

E dende esa gaiola, vemos pasar a vida dos outros nenos, os que non son nosos, os que non garanten a nosa liñaxe nin custodian o noso patrimonio. Vemos a Aysha ou a Olga coa boneca rota e o po gris da destrución enriba, e pensamos “que desgraza”, pero quizais tamén, nun recuncho inconfesable, “menos mal que non son eu”. Escoitamos o pranto tras a porta pechada e calculamos se intervir nos traerá problemas, gastos ou simplemente molestias. Vemos a explotación e a miseria que alimentan o noso confort e… bueno, encollemos os ombreiros. Que se lle vai facer? O mundo é así.

Así que a protección redúcese ao propio cercado. Defendemos con uñas e dentes o noso metro cadrado, a nosa caixa forte, a nosa descendencia directa. Iso si. Iso é sagrado. O resto… o resto é paisaxe, estatística, dano colateral necesario para que a nosa pequena e confortable orde non se altere demasiado. Protexer aos nosos, si. Pero quizais non tanto por un impulso altruísta, senón como quen protexe un investimento a longo prazo, unha propiedade máis.

A pregunta que nunca confesamos

A pregunta final, entón, xa non é se saímos da gaiola para defender ao neno descoñecido. A pregunta, moito máis turbia e fodida, é que pesa realmente máis na balanza de cadaquén cando a cousa se pon fea de verdade. Que escollemos cando non hai cámaras diante nin veciños mirando?

Quizais a verdadeira condición humana non sexa a dun anxo caído ou a dunha besta nobre, senón simplemente a dun tendeiro asustado, aferrado á súa mercancía, capaz de vender a alma ao demo con tal de non perder o negocio. E o máis triste é que, probablemente, nin sequera nos demos conta.